Ziarno zboża to jeden z podstawowych produktów żywnościowych. Ma na tyle duże znaczenie dla wyżywienia ludzkości, że dla ochrony tego, co udało się uzyskać rolnictwu przez tysiące lat od jego powstania, każdy kraj posiada własne rezerwy zboża na wypadek wydarzeń ekstremalnych. Czy wiesz, jakie są rodzaje zbóż i ich zastosowanie?
Charakterystyczne dla roślin zbożowych jest to, że należą one do uprawnych. To znaczy, że nie spotkamy ich rosnących dziko. Uprawia się je z uwagi na wysoką zawartość skrobi w nasionach, jako surowiec do produkcji wielu produktów żywnościowych. Oprócz celów konsumpcyjnych, zboża wykorzystuje się również do produkcji paszy oraz w przemyśle – głównie do produkcji biodiesla. Wśród rodzajów zbóż można wyróżnić wiele odmian i gatunków – pod względem zawartości poszczególnych składników odżywczych na tej podstawie klasyfikuje się je jako rodzaje zbóż o konkretnym przeznaczeniu.
Rodzaje zbóż i ich charakterystyka
Jakie są najczęściej spotykane nazwy zbóż, które wykorzystuje się nie tylko w kuchni?
Pszenica i orkisz: to zboża, których złote ziarna układające się w kształt kłosa wyrastają na długiej, cienkiej łodydze. Mają wysoką zawartość skrobi, ale również glutenu. Dzięki temu powstałe z nich ciasto jest bardzo plastyczne i można z niego formować wiele rodzajów pieczywa oraz makarony. Odpady powstałe na skutek oczyszczania pszenicy to otręby – bardzo bogate w witaminy, minerały i błonnik.
Kukurydza: to zboże, które wyrasta w charakterystycznych kolbach i wyróżnia się intensywnie żółtym kolorem, będącym efektem wysokiej zawartości zeaksantyny, słodkim smakiem i twardą okrywą zewnętrzną, która nie jest zbyt dobrze trawiona przez człowieka.
Proso: Jego ziarna, drobne i jasne, cechują się wysoką zawartością aminokwasów budujących białka. Rosną w charakterystycznych wiechach. Wytwarza się z niego głównie kaszę jaglaną.
Ryż: ze względu na charakterystyczne wymagania uprawne nie jest uprawiany w Polsce. Występuje w klimacie gorącym na specjalnie nawadnianych polach ryżowych. To podobnie jak proso roślina z rodziny wiechlinowatych – występuje w wielu odmianach charakteryzujących się właściwościami czy składem.
Gryka: to roślina z rodziny rdestowatych, uprawiana głównie na kaszę gryczaną o bardzo charakterystycznym smaku.
Żyto: podobnie jak pszenica jego ziarna zebrane są w długie, wąskie kłosy zakończone charakterystycznymi wąsami. Również należy do roślin wiechlinowatych.
Owies: Występuje w Polsce w postaci dzikiej jako owies głuchy, ale najczęściej jest rośliną uprawną. Ma charakterystyczne wiechy, z których ziarna w łupinie zwisają ku dołowi.
Rodzaje zbóż i ich zastosowanie
Różne rodzaje ziaren zbóż w zależności od składu mogą być wykorzystywane do produkcji mąk, płatków, kasz, a nawet oleju czy syropu. Wszystkie powyższe zboża przetwarzane są w celach konsumpcyjnych, a niektóre również – paszowych i przemysłowych. Z kukurydzy produkuje się nie tylko płatki czy mąkę, ale również olej albo syrop kukurydziany. Ze względu na wysoką zawartość węglowodanów, ale również zdrowych tłuszczów, białek, witamin, minerałów i błonnika, zboża stanowią bardzo ważny element naszej diety. W najnowszej piramidzie żywieniowej mieszczą się one na trzeciej pozycji – zaraz po aktywności fizycznej i piciu wody, które są niezbędne dla utrzymania dobrostanu, oraz po spożywaniu warzyw i owoców, które zostały uznane za podstawę wyżywienia człowieka.